Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα μπορεί να είναι σε θέση να διαδραματίσει ρόλο βοηθώντας την Ευρώπη να ανοικοδομήσει τις αμυντικές της ικανότητες, αφού ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Ντόναλντ Τραμπ σηματοδότησε ότι η ήπειρος μπορεί να πρέπει να τα βγάλει πέρα, δήλωσε ένας από τους κορυφαίους πολιτικούς της.
«Εάν πρόκειται να υπάρξει κοινός στόχος της ΕΕ για ενίσχυση των αμυντικών δαπανών, μπορούμε να συζητήσουμε τι μπορεί να κάνει η ΕΚΤ για να υποστηρίξει αυτόν τον στόχο», δήλωσε ο επικεφαλής της ελληνικής κεντρικής τράπεζας Γιάννης Στουρνάρας, τονίζοντας ότι αυτή είναι προσωπική άποψη και όχι της τράπεζας. «Σύμφωνα με τη συνθήκη, θα πρέπει να βοηθήσουμε τις πολιτικές της ΕΕ, είναι μέρος της εντολής μας».
Τα σχόλια του Στουρνάρα, σε συνέντευξή του στο POLITICO την περασμένη εβδομάδα, υπαινίσσονται κάποια απελπιστικά αναγκαία βοήθεια για τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις που πρέπει να επανεξοπλίσουν βιαστικά τις ένοπλες δυνάμεις τους μετά την καταστροφή τους για 35 χρόνια από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Ωστόσο, δείχνουν επίσης πόσο δύσκολο είναι για την ΕΚΤ να παραμείνει συγκεντρωμένη στον πρωταρχικό της στόχο να συγκρατήσει τον πληθωρισμό σε μια εποχή που η Ευρώπη αντιμετωπίζει μια σειρά από δαπανηρές προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένης της ψηφιοποίησης και της πράσινης μετάβασης.
Όποια κατεύθυνση κι αν πάρει η πολιτική της ΕΕ, ο Στουρνάρας φρόντισε να τονίσει ότι η καλύτερη συμβολή που μπορεί να κάνει η ΕΚΤ είναι να συνεχίσει να προστατεύει τη σταθερότητα των τιμών και να ενθαρρύνει ένα περιβάλλον ευνοϊκό για βιώσιμη ανάπτυξη.
Η ΕΚΤ έχει ήδη δημιουργήσει διαμάχες χρησιμοποιώντας το περιθώριο της «δευτερεύουσας εντολής» της για να εμπλακεί στην πολιτική για την κλιματική αλλαγή, η οποία υποστηρίζει ότι μπορεί να επηρεάσει τόσο τον πληθωρισμό όσο και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα μέσω διαφόρων διαύλων. Έχει στρέψει τις αγορές εταιρικών της ομολόγων προς όφελος πιο πράσινων εταιρειών και έργων και έχει επικρίνει τις τράπεζες που δεν έχουν πλήρη εικόνα του τρόπου με τον οποίο η κλιματική αλλαγή θα μπορούσε να τις βλάψει, για παράδειγμα μέσω ακραίων καιρικών φαινομένων.
Ο ενθουσιώδης εναγκαλισμός της πράσινης ατζέντας από την Πρόεδρο Κριστίν Λαγκάρντ εξόργισε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το οποίο εξέδωσε αυστηρή προειδοποίηση τον περασμένο μήνα στην τράπεζα να δώσει μεγαλύτερη προσοχή στους γεωπολιτικούς κινδύνους και να «μεταχειριστεί όλες τις πιθανές πηγές εξωτερικών κραδασμών ισότιμα».
«Για την πράσινη μετάβαση έχουμε εντολή, γιατί είναι διακηρυγμένος στόχος πολιτικής της ΕΕ. Έχουμε κοινό στόχο πολιτικής για την ενίσχυση των αμυντικών δαπανών στην Ευρωπαϊκή Ένωση; Δεν ξέρουμε ακόμα», είπε.
Ωστόσο, ο Στουρνάρας άφησε ελάχιστες αμφιβολίες για το πού πηγαίνει η σκέψη του, λέγοντας στους πρεσβευτές της ΕΕ σε ομιλία του στην Αθήνα στις αρχές του μήνα ότι «Δεν μπορούμε να ευδοκιμήσουμε σε ένα περιβάλλον όπου η ασφάλεια είναι εύθραυστη ή διακυβευμένη. Η ενίσχυση της πολιτικής και στρατιωτικής ετοιμότητας της ΕΕ πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα».
Διατλαντικές προκλήσεις
Ο Στουρνάρας μιλούσε προς το τέλος μιας εβδομάδας όταν η Ευρώπη συγκλονίστηκε από μια σειρά ανακοινώσεων από τον Τραμπ και άλλους ανώτερους αξιωματούχους των ΗΠΑ που έθεταν σε αμφιβολία ολόκληρη την αρχιτεκτονική ασφαλείας μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στην Ευρώπη. Οι κραδασμοί συνεχίστηκαν αυτή την εβδομάδα, καθώς οι ΗΠΑ προώθησαν ένα ψήφισμα των Ηνωμένων Εθνών που καλούσε για γρήγορο τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία ψηφίζοντας μαζί με την Κίνα, τη Ρωσία και τη Βόρεια Κορέα, ενώ οι δημοκρατικοί σύμμαχοί τους απείχαν με έκπληκτη σιωπή.
Κατά τη διάρκεια του μεσημεριανού γεύματος στην αίθουσα δεξιώσεων της Τράπεζας της Ελλάδος με θέα την Ακρόπολη – το σύμβολο της αρχαίας ελληνικής δημοκρατίας και του δυτικού πολιτισμού – ο Στουρνάρας αναγνώρισε το μέγεθος των προκλήσεων που δημιουργήθηκαν από την ξαφνική αλλαγή στην πολιτική των ΗΠΑ, αλλά παρ’ όλα αυτά προσπάθησε να αναζητήσει μια
ασημένια επένδυση.
Υποστήριξε ότι εάν ο Τραμπ καταφέρει να μεσολαβήσει για μια ειρηνευτική συμφωνία στην Ουκρανία, οι φθηνότερες τιμές των τροφίμων και της ενέργειας θα μείωναν γρήγορα τον πληθωρισμό και θα ενίσχυαν τις προοπτικές ανάπτυξης στη γραμμή. «Ανεξάρτητα από τις λεπτομέρειες μιας ειρηνευτικής συμφωνίας – αφήνοντας στην άκρη την πολιτική – η ειρήνη θα είναι μια απολύτως
θετική όψη για την οικονομία», είπε.
Τόνισε επίσης ότι η εξέλιξη των γεγονότων «είναι μια ευκαιρία για την Ευρώπη να δράσει και να μιλήσει για τον εαυτό της» και είναι μια κλήση αφύπνισης που πρέπει να χρησιμοποιηθεί για την τόνωση των επενδύσεων και της ανταγωνιστικότητας.
Πώς όμως;
Οι χώρες που έχουν το περιθώριο να αυξήσουν τις δαπάνες σε εθνικό επίπεδο θα πρέπει να το κάνουν, είπε ο Στουρνάρας. Και υπάρχουν ήδη τέτοια σχέδια στο προσκήνιο: ο Φρίντριχ Μερτς , που πρόκειται να γίνει ο επόμενος καγκελάριος της Γερμανίας μετά τη νίκη στις εκλογές της χώρας το Σαββατοκύριακο, έδωσε την ευλογία του την Τρίτη να επισπεύσει μια ώθηση 200 δισεκατομμυρίων ευρώ στις δαπάνες εθνικής άμυνας ακόμη και πριν σχηματιστεί η νέα κυβέρνηση.
Όμως, καθώς πολλές πρωτεύουσες έχουν ήδη αγγίξει τα όρια του τι μπορούν να δανειστούν, υποστήριξε, η ΕΕ μπορεί να χρειαστεί να επαναλάβει την προσέγγιση που ακολούθησε στην πανδημία και να δανειστεί στο όνομά της για να ανοικοδομήσει τις αμυντικές ικανότητες που έχουν ατροφήσει από το 1990.
«Πρέπει να ξοδεύουμε περισσότερα, αλλά πρέπει επίσης να ξοδεύουμε πιο συνετά», είπε, σημειώνοντας ότι αυτό συνεπάγεται τόσο την ενίσχυση της αμυντικής βιομηχανίας της Ευρώπης όσο και τη χάραξη μιας κοινής πολιτικής αμυντικών προμηθειών. Τέτοιες πρωτοβουλίες θα ήταν συνεπείς με το όραμα που διατυπώθηκε στην ευρεία ανασκόπηση του πρώην προέδρου της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι για τις προκλήσεις της ΕΕ πέρυσι, αλλά —όπως παραδέχτηκε ο Στουρνάρας— θα έπρεπε να ξεπεράσουν τη σκληρή αντίσταση από τα μεγαλύτερα μέλη της ΕΕ.
«Είμαστε έτοιμοι να συζητήσουμε και να συμφωνήσουμε αυτά τα θέματα; Συγκεκριμένα, είναι πρόθυμες η Γερμανία και η Γαλλία, που είναι συνήθως οι εμπνευστές τέτοιων συζητήσεων, να συμφωνήσουν σε μια τέτοια ατζέντα;».
Η ΕΚΤ θα μπορούσε θεωρητικά να συμβάλει με διάφορους τρόπους. Θα μπορούσε, για παράδειγμα, να τροποποιήσει τους όρους με τους οποίους δανείζει στις τράπεζες, καθιστώντας φθηνότερο για αυτές να δανείζουν σε εταιρείες ή έργα στον αμυντικό τομέα (εξετάζει κάτι παρόμοιο για τις πράσινες εταιρείες εδώ και χρόνια). Και εάν η ΕΕ επιλέξει να εκδώσει κοινό χρέος για τη χρηματοδότηση αμυντικών δαπανών, θα μπορούσε επίσης να δώσει προτεραιότητα σε τέτοια ομόλογα στη διαχείριση των τεράστιων κρατικών χρεών που εξακολουθεί να κατέχει μετά από σχεδόν μια δεκαετία αγοράς ομολόγων.
Σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, θα μπορούσε επίσης να καταφύγει σε ένα νέο πρόγραμμα «ποσοτικής χαλάρωσης», χρηματοδοτώντας ουσιαστικά τις κυβερνήσεις με τον τρόπο που τις χρηματοδότησε κατά τη διάρκεια της πανδημίας – αν και η πάλη της με τον πληθωρισμό που βοήθησε να προκληθεί θα το έκανε αυτό σε μεγάλο βαθμό μια έσχατη λύση.
