Το σχέδιο εξαπάτησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης είχε όλα τα χαρακτηριστικά μιας εσωτερικής εργασίας.
Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO) διώκει δεκάδες υποθέσεις, στις οποίες Έλληνες πολίτες έλαβαν αγροτικά κονδύλια της ΕΕ από το 2017 για βοσκότοπους που δεν κατείχαν ή δεν είχαν μισθώσει, ή για γεωργικές εργασίες που δεν έκαναν ποτέ, στερώντας από τους αγρότες χρήματα που δικαιούνταν.
Υπό διερεύνηση είναι ο τρόπος με τον οποίο δημιουργήθηκε το πρόγραμμα, καθώς και η πιθανή εμπλοκή των κρατικών αρχών, ιδίως των ατόμων που εργάζονται στον οργανισμό που είναι υπεύθυνος για την επίβλεψη της διανομής των χρημάτων, έναν κρατικό οργανισμό που ονομάζεται ΟΠΕΚΕΠΕ (Οργανισμός Πληρωμών και Ελέγχου Προσανατολισμού και Εγγυήσεων Κοινοτικής Βοήθειας).
Ενώ οι δόλιοι αιτούντες έχουν ήδη προσαχθεί στο δικαστήριο, κανείς στην οργάνωση δεν έχει κατηγορηθεί. Αντίθετα, κάθε φορά που οι αρχές του οργανισμού προσπαθούσαν να αναλάβουν δράση για να εξαρθρώσουν την απάτη, αναγκάζονταν να φύγουν από τον τότε υπουργό Γεωργίας.
Τα υπεξαιρεθέντα κεφάλαια θα μπορούσαν να ανέλθουν σε 45 εκατομμύρια ευρώ ετησίως, σε μία από τις μεγαλύτερες γεωργικές απάτες των τελευταίων ετών. Το σχέδιο έχει έρθει στο φως πριν η ΕΕ ξεκινήσει τις συζητήσεις φέτος για τον καθορισμό ενός νέου μεσοπρόθεσμου προϋπολογισμού από το 2028 έως το 2034. Το ελληνικό σκάνδαλο είναι βέβαιο ότι θα δώσει νέα πυρομαχικά στους επικριτές της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, γνωστής ως ΚΑΠ, η οποία αντιπροσωπεύει το ένα τρίτο του επταετούς προϋπολογισμού της ΕΕ ύψους 1,3 τρισεκατομμυρίων ευρώ.
Από την έναρξή της πριν από περισσότερα από 60 χρόνια, η χρηματοδότηση της ΚΓΠ συνδέεται κυρίως με την έκταση γης. Τέτοια δικαιώματα είναι ορθάνοιχτα σε καταχρήσεις, όπως δείχνει το ελληνικό σύστημα, και η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν πιέζει για την καλύτερη δαπάνη των χρημάτων. Ωστόσο, ο ανώτατος αξιωματούχος του μπλοκ, Christophe Hansen, θέλει να διατηρήσει τη σύνδεση μεταξύ γης και χρήματος – ενώ οι χώρες της ΕΕ αντιτίθενται στη θεμελιώδη μεταρρύθμιση.
Μία από τις πρώτες που εντόπισαν τις παρατυπίες ήταν η προϊσταμένη της Διεύθυνσης Εσωτερικού Ελέγχου του ΟΠΕΚΕΠΕ, Παρασκευή Τυχεροπούλου. Οι ανώτεροί της απάντησαν παραγκωνίζοντάς την – αποκλείοντάς την από τις βάσεις δεδομένων του οργανισμού και κλειδώνοντάς την έξω από το γραφείο της.
Έκτοτε έχει προσκληθεί από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία να συνδράμει τις έρευνές της και να παράσχει συμβουλές σχετικά με τεχνικά και νομικά ζητήματα.
«Η μεθοδολογία της Τυχεροπούλου οδήγησε στην αποκάλυψη ενός εκτεταμένου κυκλώματος το οποίο, μέσω ψευδών δηλώσεων ιδιοκτησίας, έλαβε παράνομα ενίσχυση από την ΕΕ μέσω του εθνικού αποθέματος», δήλωσε στο POLITICO ο δικηγόρος της, Αντώνης Βαγιανός.
«Υπήρξε μια συντονισμένη προσπάθεια να δυσφημιστεί… με την κίνηση πειθαρχικής διαδικασίας εναντίον της και την παράνομη και εκδικητική απομάκρυνσή της από τη θέση του επικεφαλής της Υπηρεσίας Εσωτερικού Ελέγχου “λόγω ανικανότητας”», πρόσθεσε.
OPEKEPE has changed presidents six times in the last five years. Those who tried to clean up the mess were quickly removed.
European prosecutors, whose remit is to track misuse of EU funds, have been investigating the Greek pastureland scheme since 2021 and are looking into some 70 cases, according to several officials. One has already been heard in Greek court, with the defendants being convicted and sentenced to prison terms. Two more will go to trial on Feb. 19.
Anatomy of a scam
EU funds to support farmers and livestock breeders in Greece are administered by OPEKEPE. Since 2005, the organization has been the country’s sole authority overseeing the disbursal of subsidies under the CAP.
The agency, supervised by the agriculture ministry, pays out €3 billion annually to 900,000 beneficiaries, including farmers, agricultural cooperatives and export businesses.
Ένας «αγρότης» δήλωσε την ιδιοκτησία τριών αγροτεμαχίων στην περιοχή της Καστοριάς. | Creative Commons μέσω Flickr
Το πρόγραμμα ξεκίνησε μετά τις αλλαγές στη νομοθεσία της ΕΕ το 2017 που άνοιξαν περισσότερη γη για βόσκηση στην περιοχή της Μεσογείου. Ο ευρύτερος ορισμός, για τον οποίο η Ελλάδα είχε ασκήσει πιέσεις, περιελάμβανε όχι μόνο χορτολιβαδικές εκτάσεις, αλλά και θαμνώδεις εκτάσεις και δασώδεις βοσκότοπους.
Ως αποτέλεσμα, η επιλέξιμη έκταση στην Ελλάδα σχεδόν διπλασιάστηκε — και μαζί της η δυνατότητα διάπραξης απάτης.
Οι υπάλληλοι του ΟΠΕΚΕΠΕ και των τεχνικών εταιρειών που συνεργάστηκαν μαζί τους ήταν οι πρώτοι που απέκτησαν πρόσβαση στα νέα κτηματολογικά αρχεία. Λίγο αργότερα, άρχισαν να έρχονται αιτήσεις από άτομα που υποτίθεται ότι ήταν ιδιοκτήτες ή ενοικιαστές βοσκοτόπων, αλλά ζούσαν σε εντελώς διαφορετικά μέρη της χώρας από τα αγροτεμάχια για τα οποία υπέβαλαν αξιώσεις, σύμφωνα με αρκετούς αξιωματούχους που εργάστηκαν στον οργανισμό και υπέβαλαν καταγγελίες και έγγραφα εσωτερικού ελέγχου που είδε το POLITICO.
Οι ενάγοντες θα δήλωναν την ιδιοκτησία γης χωρίς δικαιολογητικά έγγραφα, όπως συμβάσεις αγοράς και πώλησης. αντί να εισαγάγετε έναν αριθμό σε ένα έντυπο αίτησης. Σύμφωνα με οδηγία του ΟΠΕΚΕΠΕ, οι ελεγκτές του δεν ήταν υποχρεωμένοι να ελέγχουν συμβόλαια ή τίτλους ιδιοκτησίας ή να συγκρίνουν δηλώσεις με προηγούμενα έτη.
Ορισμένες εκτάσεις δηλώθηκαν ως ιδιοκτησία ενός δικαιούχου σε ένα έτος και στη συνέχεια ενός άλλου το επόμενο έτος. Το ίδιο κομμάτι γης δεν διεκδικείται ποτέ δύο φορές, υποδεικνύοντας ότι κάποιος με συνολική πρόσβαση στα αρχεία ενορχήστρωνε το σχέδιο, σύμφωνα με αρκετούς αξιωματούχους που συμμετείχαν στην έρευνα και μίλησαν στο POLITICO.
«Αυτό το σχέδιο δεν θα μπορούσε να είχε στηθεί χωρίς κάποιον στην οργάνωση να σας πει ποια κομμάτια γης είναι διαθέσιμα σε όλη τη χώρα και να ενορχηστρώσει ότι δεν θα υπάρξει “διπλή κράτηση” στους υποτιθέμενους ιδιοκτήτες της γης», δήλωσε στο POLITICO πρώην αξιωματούχος του ΟΠΕΚΕΠΕ.
«Αποδεικτικά στοιχεία συνενοχής»
Νυν και πρώην αξιωματούχοι περιγράφουν ένα σχέδιο που λειτούργησε σε τρία επίπεδα: ο ΟΠΕΚΕΠΕ έδωσε πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με τους διαθέσιμους βοσκότοπους στους τεχνικούς συμβούλους του. Οι υπάλληλοι της απάτης έκαναν τα στραβά μάτια σε ύποπτες αιτήσεις ή εξέδωσαν εγκυκλίους που βοήθησαν τους δράστες να αποφύγουν την έρευνα. ενώ οι διευθυντές του οργανισμού που προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν το σχέδιο αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν.
«Αυτό δεν θα ήταν δυνατό χωρίς τον συντονισμό κάποιου που έχει πρόσβαση στον χάρτη με τις διαθέσιμες περιοχές και ό,τι έχει ήδη δηλωθεί», δήλωσε αξιωματούχος του υπουργείου Γεωργίας.
Οι περισσότερες από τις πλαστές καταθέσεις έγιναν από την Κρήτη, η οποία έλαβε τα δύο τρίτα των συνολικών γεωργικών επιδοτήσεων της ΕΕ στην Ελλάδα το 2020, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΠΕΚΕΠΕ. Σε συμβόλαια και νομικά έγγραφα που είδε το POLITICO, άτομα από το νότιο ελληνικό νησί ισχυρίζονται ότι κατέχουν γη αλλού – από τη βόρεια Ελλάδα έως την Πελοπόννησο και τα νησιά.
«Υπάρχουν τόσοι πολλοί αγρότες από την Κρήτη που δηλώνουν γη σε όλη την Ελλάδα, καμία από τις αιτήσεις δεν τυχαίνει να εμπίπτει στην ίδια περιοχή και κανείς δεν δηλώνει το ίδιο κομμάτι γης», πρόσθεσε ο αξιωματούχος του υπουργείου Γεωργίας.
Χωράφια στο νησί της Κρήτης, όπου έχουν γίνει οι περισσότερες διεκδικήσεις. | Εικόνα Belga
Οι αιτούντες έλαβαν κεφάλαια για γη εκτός Ελλάδας σε 34 περιπτώσεις, συμπεριλαμβανομένου ενός που ζήτησε οικόπεδο στη γειτονική Βόρεια Μακεδονία, η οποία δεν είναι καν στην ΕΕ, αποκάλυψε ο ελληνικός ερευνητικός ιστότοπος “Inside Story”.
«Τους εντοπίσαμε το 2021 και τους ζητήσαμε να επιστρέψουν τα χρήματα», δήλωσε πρώην στέλεχος του ΟΠΕΚΕΠΕ, ο οποίος θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του λόγω της ευαισθησίας του θέματος. «Αλλά το πρόβλημα στην περιοχή ήταν πολύ ευρύτερο».
Το 2019, δύο άτομα από το Ρέθυμνο της Κρήτης υπέβαλαν αίτηση για επιδοτήσεις για μισθωμένη γη στο νησί της Τζιας για χρήση ως βοσκότοπος. Η αίτησή τους περιελάμβανε μισθωτήρια συμβόλαια που προσδιόριζαν δύο άλλους κατοίκους του Ρεθύμνου ως ιδιοκτήτες. Έλαβαν περίπου 73.000 ευρώ από κονδύλια της ΕΕ.
The following year two other Rethymno producers leased the same land on Tzia and, in contracts submitted to OPEKEPE, the land appeared to have new owners.
“The purported alternating owners of the same pieces of land in Tzia in the Cyclades changed the land like shirts,” said a report submitted to prosecutors in Rethymno by the then-president of OPEKEPE, Gregorios Varras. “There is serious evidence of complicity.”
Ένα ελληνικό δικαστήριο καταδίκασε τους απατεώνες του Ρεθύμνου τον Οκτώβριο σε ποινές φυλάκισης από 12 έως 24 μήνες – οι πρώτες σημαντικές καταδίκες στο σύστημα ψεύτικης βόσκησης. Η υπόθεση υποστηρίχθηκε από πραγματικά περιστατικά και αριθμητικά στοιχεία που υπέβαλε η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία και ένας ευρωπαίος εισαγγελέας συμμετείχε στην ακροαματική διαδικασία.
Σε μια άλλη υπόθεση, η οποία εκδικάζεται στις 19 Φεβρουαρίου, ένας άνδρας από την Κρήτη ισχυρίστηκε ότι είναι ιδιοκτήτης βοσκοτόπων στο Γράμμο, στη βορειοδυτική Ελλάδα. Το άτομο, πρώην υπεργολάβος του υπουργείου Γεωργίας, κατηγορείται μαζί με μέλη της οικογένειάς του ότι έλαβαν χιλιάδες ευρώ αφού ισχυρίστηκαν ότι νοίκιαζαν 450 στρέμματα σε ορεινό έδαφος κοντά στα αλβανικά σύνορα.
Το άτομο επέστρεψε την «αδικαιολόγητα» καταβληθείσα επιδότηση, ελπίζοντας να αποφύγει την τιμωρία. Ωστόσο, ο ίδιος και άλλα πέντε μέλη της οικογένειάς του αντιμετωπίζουν κατηγορίες κακουργήματος.
Οι δικηγόροι των υπόπτων αρνήθηκαν να σχολιάσουν εκ μέρους τους.
