Τα κράτη της νότιας Ευρώπης απορρίπτουν ένα σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες με φθηνά δάνεια, φοβούμενα ότι θα προσθέσει στα ήδη βαριά βάρη του χρέους τους.
Η αντίσταση, υπό την ηγεσία της Γαλλίας, της Ιταλίας και της Ισπανίας, αποτελεί σημαντική οπισθοδρόμηση στην προσπάθεια της προέδρου της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν να ενισχύσει τη στρατιωτική αυτονομία της Ευρώπης.
Η πρότασή της, η οποία περιλαμβάνει ένα πακέτο δανείου 150 δισ. ευρώ και μια ρήτρα έκτακτης ανάγκης για τη χαλάρωση των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ, είχε ως στόχο να ξεκλειδώσει σημαντικές νέες επενδύσεις στην άμυνα και να μειώσει την εξάρτηση του μπλοκ από την προστασία των ΗΠΑ.
Αλλά το αδιέξοδο κινδυνεύει τώρα να εκτροχιάσει το σχέδιο των Βρυξελλών να διοχετεύσουν περισσότερα όπλα από την Ευρώπη στην Ουκρανία.
«Ορισμένες χώρες έχουν σοβαρές αμφιβολίες για τη σκοπιμότητα ή ακόμη και τη δυνατότητα να χρεωθούν σε αυτά τα επίπεδα», δήλωσε ανώτερος διπλωμάτης της ΕΕ.
Ο διπλωμάτης, όπως και άλλοι σε αυτή την ιστορία, έλαβε ανωνυμία για να μιλήσει ελεύθερα για το σχέδιο και τις πιθανές εξελίξεις.
Οι υπερχρεωμένες χώρες στη νότια Ευρώπη αυξάνουν τις απαιτήσεις για τα λεγόμενα αμυντικά ομόλογα – επιχορηγήσεις που χρηματοδοτούνται μέσω κοινού δανεισμού της ΕΕ στις κεφαλαιαγορές που πρέπει να εγκριθούν ομόφωνα από τις 27 χώρες του μπλοκ.
«Υπάρχει αυτός ο κίνδυνος [ενός φιάσκου] που θα μπορούσε να ανοίξει το δρόμο για αμυντικά ομόλογα», δήλωσε ένας διπλωμάτης της ΕΕ που δεν ανήκει στον Νότο.
Η φον ντερ Λάιεν έχει μέχρι στιγμής σταματήσει να υποστηρίζει την ιδέα, δεδομένης της πιθανής αντίδρασης από δημοσιονομικά επιθετικά βόρεια κράτη όπως η Γερμανία και η Ολλανδία, τα οποία φοβούνται ότι θα μπορούσε να δημιουργήσει προηγούμενο για την αμοιβαιοποίηση του χρέους.
«Όχι ευρωομόλογα», επανέλαβε ο Ολλανδός πρωθυπουργός Dick Schoof μετά από συνάντηση των ηγετών της ΕΕ την περασμένη εβδομάδα.
Ένας τρίτος διπλωμάτης της ΕΕ άφησε να εννοηθεί ότι η οπτική των χωρών του Νότου που απορρίπτουν δάνεια θα υπονόμευε την υποστήριξη των αμυντικών ομολόγων μεταξύ των δημοσιονομικά συντηρητικών χωρών.
“Όχι ευρωομόλογα», επανέλαβε ο Ολλανδός πρωθυπουργός Dick Schoof μετά από συνάντηση των ηγετών της ΕΕ την περασμένη εβδομάδα.
«Αν υποστηρίζουν ότι η άμυνα είναι μια υπαρξιακή πρόκληση που δικαιολογεί το κοινό χρέος, τότε πρέπει πρώτα να πάρουν τα δάνεια», δήλωσε ο διπλωμάτης, ο οποίος προέρχεται από το δημοσιονομικά συντηρητικό μπλοκ.”
Το Club Med θέλει περισσότερα
Με τον Ντόναλντ Τραμπ να απειλεί να διακόψει την υποστήριξη των ΗΠΑ προς την Ουκρανία και να επιπλήττει την Ευρώπη για τη στρατιωτική εξάρτησή της από την Ουάσινγκτον, η φον ντερ Λάιεν κινήθηκε γρήγορα μετά την ορκωμοσία του προέδρου των ΗΠΑ στις 20 Ιανουαρίου για να καταρτίσει ένα σχέδιο για την ενίσχυση των αμυντικών δυνατοτήτων της ΕΕ.
Η προκύπτουσα στρατηγική περιελάμβανε τη δυνατότητα των κρατών μελών να αυξήσουν προσωρινά τις αμυντικές δαπάνες κατά 1,5% του ΑΕΠ σε διάστημα τεσσάρων ετών – και να δανειστούν 150 δισεκατομμύρια ευρώ για λογαριασμό της ΕΕ για να υποστηρίξουν την κοινή προμήθεια όπλων και τη βοήθεια προς την Ουκρανία.
Η Επιτροπή ελπίζει ότι το πρόγραμμα που βασίζεται σε δάνεια θα υιοθετηθεί, ιδιαίτερα από τις μεγαλύτερες νότιες οικονομίες όπως η Ιταλία και η Ισπανία που υπολείπονται κατά πολύ του στόχου του ΝΑΤΟ για αμυντικές δαπάνες 2% του ΑΕΠ.
Μόλις την περασμένη εβδομάδα, ο Επίτροπος Οικονομίας Βάλντις Ντομπρόβσκις προέβλεψε «μεγάλο αριθμό κρατών που ενεργοποιούν αυτή τη ρήτρα διαφυγής».
Ωστόσο, η Επιτροπή υποτίμησε ένα κρίσιμο σημείο τριβής: Ενώ μπορεί να δανειστεί φθηνότερα από τα περισσότερα κράτη μέλη, τα δάνεια που χορηγεί εξακολουθούν να υπολογίζονται στα εθνικά επίπεδα χρέους – μια κόκκινη σημαία για τις υπερχρεωμένες χώρες που είναι επιφυλακτικές να τρομάξουν τις αγορές ή να προκαλέσουν δημοσιονομικές κυρώσεις.
«Το σχέδιο της φον ντερ Λάιεν βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά στο εθνικό χρέος των κρατών», δήλωσε η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι στους βουλευτές την περασμένη εβδομάδα.
Η Επιτροπή έχει έκτοτε αναγνωρίσει ότι οι εθνικοί προϋπολογισμοί θα πρέπει να περικοπούν αλλού για να καλύψουν το αυξανόμενο αμυντικό κόστος – μια σκληρή πολιτική πώληση σε χώρες των οποίων οι πολίτες ασχολούνται περισσότερο με τη μετανάστευση και την κλιματική αλλαγή από τα ρωσικά τανκς.
Η Ιταλία και η Ισπανία έχουν πιέσει συγκεκριμένα να διευρυνθεί ο ορισμός των αμυντικών δαπανών που μπορούν να εξαιρεθούν από τους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ – με τη Μαδρίτη να προτείνει να συμπεριληφθούν ο έλεγχος των συνόρων, η ασφάλεια στον κυβερνοχώρο και η ανθεκτικότητα των υποδομών.
Μέχρι στιγμής, ωστόσο, ούτε η Ρώμη ούτε η Μαδρίτη έχουν επιβεβαιώσει εάν θα επικαλεστούν τη ρήτρα έκτακτης ανάγκης. Ορισμένοι αξιωματούχοι της ΕΕ εικάζουν ότι καθυστερούν με την ελπίδα ότι η φον ντερ Λάιεν θα μαλακώσει τη στάση της για τα αμυντικά ομόλογα πριν από την επόμενη σύνοδο κορυφής των ηγετών τον Ιούνιο.
«Θα πρέπει να έχουμε περισσότερο χρόνο [για να αποφασίσουμε]», δήλωσε η Μελόνι στους δημοσιογράφους την περασμένη εβδομάδα, προσθέτοντας ότι το προτεινόμενο χρονικό πλαίσιο του Απριλίου για την ενεργοποίηση του μηχανισμού ήταν «λίγο πολύ κοντά».
«Το σχέδιο της φον ντερ Λάιεν βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά στο εθνικό χρέος των κρατών», δήλωσε η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι στους βουλευτές. | John Thys/Getty Images
Η Γαλλία, εν τω μεταξύ, έχει δηλώσει ότι δεν σχεδιάζει να ενεργοποιήσει τη ρήτρα, σύμφωνα με δύο διπλωμάτες της ΕΕ. Με δείκτη χρέους προς ΑΕΠ πάνω από 110%, το Παρίσι είναι επιφυλακτικό στο να τρομάξει τις αγορές ή να θέσει σε κίνδυνο την πιστοληπτική του ικανότητα – ένας βασικός παράγοντας για το πόσο πληρώνει για να δανειστεί.
Η Γερμανία, αντίθετα, αναμένεται να ενεργοποιήσει τη ρήτρα για να βοηθήσει στη χρηματοδότηση της αμυντικής αναβάθμισης μαμούθ ύψους 500 δισ. ευρώ. Αλλά όπως και άλλα κράτη με αξιολόγηση τριπλού Α, όπως η Δανία και η Ολλανδία, το Βερολίνο είναι απίθανο να δεχτεί δάνεια της Επιτροπής που θα μπορούσε να αντλήσει φθηνότερα από μόνο του.
Αυτό έχει επιδεινώσει την ανησυχία μεταξύ των πιο ευάλωτων κρατών μελών, τα οποία φοβούνται ότι με την επιτάχυνση πρώτα για να ζητήσουν δάνεια από την ΕΕ θα μπορούσαν να σηματοδοτήσουν οικονομική αδυναμία στις αγορές – προκαλώντας υψηλότερο κόστος δανεισμού.
Ο κατακερματισμός μεταξύ των 27 χωρών της ΕΕ «κάνει τη διαφορά στην αντίληψη της αγοράς, η οποία μπορεί να είναι αρνητική», δήλωσε ο ανώτερος διπλωμάτης της ΕΕ.
“Εάν όλοι δεν [υποβάλουν το αίτημα] ταυτόχρονα, η αγορά θα θέσει το όριο” του ποσού που μπορείτε να ξοδέψετε, πρόσθεσαν.
Αλλά τα δημοσιονομικά συντηρητικά κράτη δεν αγοράζουν αυτό το επιχείρημα, με τον τρίτο διπλωμάτη της ΕΕ να κατηγορεί τις νότιες πολιτείες ότι «παίζουν πολιτική».
