Ένα πράγμα είναι βέβαιον, ότι διανύουμε μια περίοδο μετακίνησης τεκτονικών πλακών του διεθνούς συστήματος. Μια νέα Γιάλτα ανατέλλει, χωρίς να γνωρίζουμε τι μας περιμένει. Το αύριο θα είναι διαφορετικό από πριν. Η προ Τραμπ εποχή και η μετά Τραμπ.
Όπως τον Φεβρουάριο του 1945 οι νικητές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου καθόρισαν την όψη του μεταπολεμικού κόσμου, έτσι ογδόντα χρόνια αργότερα οι ηγεσίες των μεγάλων δυνάμεων επιχειρούν να επιβάλλουν ένα καινούργιο status quo. Το δίκαιο του ισχυρού αποτελεί το δόγμα της εποχής που ανατέλλει.
Το μέγιστο ρεσιτάλ κυνισμού που θύμιζε σκηνή από μαφιόζικη ταινία δόθηκε στο Λευκό Οίκο: «Θα πρέπει να είσαι ευγνώμων» είπε ο Τραμπ θυμωμένος στον Ζελένσκι, «Ή θα κάνεις συμφωνία – δηλαδή να υπογράψει για παραχώρηση των ουκρανικών ορυκτών – ή είσαι εκτός».
Ο Τραμπ βλέπει τον κόσμο ως πεδίο δράσης μεγάλων δυνάμεων, «μεγάλων ανδρών» που καθορίζουν τις τύχες λαών χωρίς να δίνουν λογαριασμό σε συμμάχους και κανόνες. Έτσι, η Ουάσιγκτον αγνοεί τους Ευρωπαίους όταν συζητάει την τύχη της Ουκρανίας με τους Ρώσους.
Αβυσσαλέα η διαφορά της μεταπολεμικής Αμερικής με τους σημερινούς καιρούς, τότε υπήρχε μια ιδεολογία, ένα ιδεολογικό άλλοθι έστω. Τώρα; μια ακροδεξιά κυνικότητα, μια ρητορία επιπέδου Far West, ένας αναθεωρητισμός που μπορεί να οδηγήσει στην πιο σημαντική γεωπολιτική προσαρμογή μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η αλλαγή πλεύσης είναι καίρια: για πρώτη φορά η υπεράσπιση του αυταρχισμού γίνεται δόγμα, εντός και εκτός της χώρας. Δεν είναι μια κρυφή, σκοτεινή, βρώμικη ιστορία που φέρουν εις πέρας οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες, είναι η επίσημη εξωτερική πολιτική των Η.Π.Α.
Δεν είναι λίγοι αυτοί που σήμερα κάνουν λόγο για την παρακμή της αμερικανικής πολιτείας. Όταν η ελευθερία του τύπου, το κράτος δικαίου και η συστηματική υπονόμευση των μηχανισμών ισορροπίας της εξουσίας είναι κεντρικά σημεία ελέγχου της πολιτικής τους, τότε τα πράγματα είναι οριακά.
Η πορεία θα καθορίσει κα το τι σημαίνει «δυτικός πολιτισμός», η συγκολλητική ουσία μεταξύ Ευρώπης και Αμερικής, της «Δύσης» εν γένει, όπως οι κοινές αξίες και η υπεράσπιση της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Τώρα η Ευρώπη καλείται να απογαλακτιστεί από τον Αμερικανό κηδεμόνα της, που δεν ομνύει πια στο βωμό της Δύσης.
Ελπίδα το γεγονός ότι στις Η.Π.Α. η έννοια του δυτικού πολιτισμού έγινε κορμός εκπαίδευσης. Τα συστατικά της ευρωπαϊκής ταυτότητας έχουν ήδη διαδοθεί.
Οι πολιτικές αποφάσεις δεν μπορούν να αναιρέσουν τους δεσμούς ενός πολιτισμικού βάθους. Ο επιστημονικός, διανοητικός και καλλιτεχνικός κόσμος της Αμερικής που συνομιλεί με τον κόσμο της Ευρώπης, δεν θα μείνει απαθής. Ο αντίπαλος εσωτερικός πόλος θα αντιδράσει.
Μιχάλης Βασ. Σούμπλης
